હંમેશા ખુશ રહેવા માટે નો ફોર્મ્યુલા શું છે? | Formula of Happiness according to Psychology

ખુશ રહેવા માટે નો એકમાત્ર ફોર્મ્યુલા કયો છે!

સ્કૂલમાં જ્યારે અંગ્રેજી ગ્રામર વ્યાકરણ ભણાવવામાં આવતું ત્યારે અલગ અલગ કાળ (Tense) ખૂબ ગૂંચવાડો ઉભો કરતા. કયા સમયે કયો કાળ આવે! કેવી વાક્ય રચના બને! વગેરે.

તેમાં સૌથી સરળ વર્તમાન કાળ લાગતો જેમાં લખવું અને બોલવું સરળ લાગતું હતું.

એવું થતું કે શું કામ આટલા બધા Tenses બનાવ્યા હશે! બધું વર્તમાનકાળમાં જ રાખ્યું હોત તો આ અંગ્રેજોના બાપનું શું જતું હતું!

વર્તમાનકાળ ભણવામાં સહેલો લાગતો હતો પરંતુ, મોટા થતા ગયા તેમ તેમ ખ્યાલ આવતો ગયો કે ખરેખર તો વર્તમાનકાળ જ સૌથી અઘરો છે.

નાં સમજ્યા? એટલે કે વર્તમાનમાં જીવન જીવવું એ જ આજનાં સમયની મોટી ચેલેન્જ છે.

મોટેભાગે આપણે કાં તો ભવિષ્યના વિચારો કરતા હોઈએ છીએ, અને કાં તો ભૂતકાળ વાગોળતા હોઈએ છીએ. પરંતુ વર્તમાનમાં રહેવાની ક્ષણો ખૂબ જ ઓછી થતી જાય છે.

ખરેખર જોઈએ તો અત્યારના માનવીની સૌથી મોટી ચેલેન્જ છે વર્તમાનમાં રહેવું.

ધ્યાન, મેડીટેશન, ભક્તિ, વાંચન, સંગીત, મુવીઝ, મોબાઇલ, મનગમતી વાનગી જમવી અને સેક્સ આ બધું કેમ એક પ્રકારની ખુશી આપે છે?

કારણ કે આ બધી એક્ટિવિટીઝમાં આપણે મોટેભાગે વર્તમાન સાથે જોડાયેલા હોઈએ છીએ. જે કરી રહ્યા છીએ, જે થઈ રહ્યું છે, જે ઘટી રહ્યું છે તે બહાર પણ વર્તમાનમાં છે અને આપણી અંદર પણ.

હવે એક રસપ્રદ વાત કરીએ. તમે જોયું હશે કે મહદંશે નાના બાળકો વધુ ખુશ જોવા મળે છે (“આપણે રહેવા દઈએ તો”) અને કોઈ વયસ્ક વ્યક્તિને પણ જ્યારે આપણે ખુશ થતાં જોઈએ છીએ ત્યારે તે નાના બાળક જેવો લાગે છે.

તો આપણે કેમ બાળકની જેમ કાયમ ખુશ નથી રહી શકતા!

તેનું સૌથી મોટું કારણ છે, બાળકો મોટાભાગના સમયમાં વર્તમાનમાં જ જીવતા હોય છે.

કદાચ કોઈ કારણસર રડે, ચીડાઈ કે નારાજ થાય તો પણ તે જલ્દી ભૂલી જાય છે અને પાછા પોતાની નેચરલ અવસ્થા “વર્તમાનમાં” આવી જાય છે.

હવે તમે જુઓ કે જેમ જેમ વર્તમાન સાથે નાતો તૂટતો જાય છે, તેમ તેમ ભવિષ્ય અંગેની અસુરક્ષાઓ ઘેરી વળે છે. અને તે જન્મ આપે છે ઉદ્વેગ, ચિંતા અને વિચલિત મનને (Anxieties).

હવે ફરી પાછા પેલી વર્તમાનકાળવાળી એક્ટિવિટીઝ યાદ કરો.

ધ્યાન, મેડીટેશન, ભક્તિ, વાંચન, સંગીત, મુવીઝ, મોબાઇલ, મનગમતી વાનગી જમવી, સેક્સ, આ બધા પ્રત્યે આકર્ષણ વધતું જાય છે.

કેમ? કારણ કે ભવિષ્ય અંગેની અસુરક્ષા નાં વિચારોથી જન્મેલા ડર, તણાવ અને ચિંતા આપણા મનને વર્તમાનમાં રાખવા માટે આ પ્રવૃત્તિઓ તરફ દોરી જાય છે.

હવે આગળ વધીએ.

વૃદ્ધા અવસ્થા માં આપણી માનસિકતા ને સકારાત્મક કેવી રીતે રાખવી?

બાળપણ યુવાની અને ત્યારબાદ આવે છે વૃદ્ધાવસ્થા. જીવનમાં જે થવાનું હતું તે મોટેભાગે થઈ ગયું, જે મોટી ઘટનાઓ ઘટવાની હતી તે બધી ઘટી ગઈ, હવે શું?

તો હવે એક નવો કાળ જીવનમાં પ્રવેશે છે તે છે “ભૂતકાળ”. જેમ જેમ આપણે યુવાની માંથી આધેડ વય તરફ જતા જઈએ છીએ, તેમ તેમ આપણા વિચારો પર ભૂતકાળનું આધિપત્ય જામવા લાગે છે.

તમે મોટાભાગના આધેડ લોકોના મુખેથી વારંવાર સાંભળતા હશો કે “અમારા જમાનામાં તો આમ હતું તેમ હતું” “કેવા સુંદર દિવસો હતા”, “કેવા સારા લોકો હતા કેવી મજા આવતી હતી” વગેરે વગેરે.

પરંતુ તે જ લોકો જે સુંદર દિવસો ના વખાણ કરતા થાકતા નથી ખરેખર તે દિવસો જીવતી વખતે આટલા વખાણ નહીં કરી શક્યા હોય.

જેમ જેમ વર્તમાન અને ભવિષ્યના વિચારો કરતા ભૂતકાળના વિચારો વધુ આવવા લાગે તો સમજવું કે આપણા જીવનમાં વૃદ્ધત્વ નું આગમન થઈ રહ્યું છે પછી ભલે ગમે તેટલી ઉમરે હોય. જો ભૂતકાળ સાથે વધુ જોડાણ છે તો માનવું કે આપણે હવે વધુ યુવાન રહ્યા નથી.

આટલે સુધી વાંચતા તમે પણ તમારા વિચારો નું આકલન કરવા લાગ્યા હશો કે હું કયા વિચારો વધુ કરું છું ભવિષ્ય કે ભૂતકાળ?

ખુશ રહેવા માટે નો અધ્યાત્મિક માર્ગ કયો છે?

આધ્યાત્મની ચરમ અવસ્થા છે “નિર્વિચાર અવસ્થા” વિચારોથી મુક્તિ, ના ભવિષ્યના ના ભૂતકાળના.

આ અનુભવનું પોસ્ટમોર્ટમ એટલે ભૂતકાળ અને આ અનુભવની ઈચ્છા એટલે ભવિષ્ય.

આધ્યાત્મમાં એક શબ્દ છે “સાક્ષી ભાવ” એટલે કે સંપૂર્ણપણે વર્તમાન જીવન બીજું કાંઈ નહિ.

જો તમને કોઈપણ પ્રવૃત્તિ કરવાથી સાક્ષી ભાવ ઉત્પન્ન થઈ શકતો હોય તો તેમાં આધ્યાત્મની છાંટ છે તેમ કહી શકાય.

જો તમે કચરો વાળતી વખતે પણ સંપૂર્ણપણે તેમાં ખોવાઈ જાવ છો, તો તમારા માટે કચરો વાળવો એ કોઈ મેડીટેશનથી કમ નથી. તમારા માટે તો તે આધ્યાત્મિક પ્રવૃત્તિ જ કહી શકાય.

ખુશ રહેવા માટે મનોવિજ્ઞાન શું સલાહ આપે છે?

હાલના સમયમાં માનસિક સ્વાસ્થ્યને સુધારવા કે સંતુલિત રાખવા માટે એક વિધિ કરવામાં આવે છે, જેને “માઈન્ડ ફુલનેસ” (Mindfulness) કહેવામાં આવે છે. જેનો સીધો સાદો અર્થ છે સંપૂર્ણપણે વર્તમાન પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું.

વ્યક્તિને નિર્વિચાર કરવાની પ્રક્રિયા. ઘણા લોકોને વાસણ માંજતી વખતે, કચરો વાળતી વખતે, ભરતગુંથણ કે સિલાઈ કામ કરતી વખતે પણ માઈન્ડ ફુલનેસનો અનુભવ થતો હોય છે, જ્યારે ઘણા લોકો માઈન્ડ ફૂલનેસના ક્લાસ કરીને પણ આ અનુભવ નથી મેળવી શકતા.    છે ને કરમની કઠણાઈ!